Rússland vinnur stríðið í Úkraníu, hvað svo?

"Strið er ekki einangrað fyrirbæri heldur framhald af pólitískum vilja með varasömum öðrum aðferðum" C. Clausewitz, Vorn Kriege tilv.í bréfi frá 1827 birt á blaðsíðu númer 7.

Þar af leiðandi er hægt að segja að eingöngu hernaður nær ekki fullkomlega að uppfylla strategísk markmið eða pólitískan vilja.  

Eins og ekki hefur farið fram hjá neinum þá réðist rússneski herinn inn í Úkraníu 24. febrúar 2022. Núna meira en ári síðar er stríðið enn í gangi og mannfall á báða bóga svo mikið að það þarf að fara til baka til fyrri heimstyrjaldar til að sjá svipað mannfall á hermönnum á svo stuttum tíma.

Skv. óstaðfestum tölum frá hlutlausum aðilum og með öðrum óstaðfestum yfirlýsingum þá hafa yfir 100.000 hermenn frá Úkraníu fallið og svipað margir hafa særst alvarlega og eru ófærir að koma aftur á vígvöllinn. Það er erfiðara að finna tölur frá Rússlandi en það er talið að um 120.000 hermenn hafa fallið og svipaður fjöldi eru það særðir að þeir geta ekki komist aftur á vígvöllinn. Þetta gerir þá yfir 300.000 hermenn fallna eða alvarlega særða og fjölgar daglega. Það skal tekið fram að báðir stríðsaðilar reyna að fela mannfall með öllum aðferðum tiltækum.

Það eru nokkrar mikilvægar ástæður sem þarf að hafa í huga þegar leitað er skýringa af hverju ástandið er eins og það er núna og þarf að skoða í ljósi þess hvernig stríð er háð, vísindin og þekkinguna sem er þar á bak við og er kennd í herskólum.

Hernaður er bæði tækni og list. Til að taka saman í stuttu máli þá hefur sigur eða ósigur í hernaði alltaf legið á milli árásartækni og varnartækni – frá því að byggja háa veggi, sem urðu ónothæfir þegar fallbyssan kom til – fram til okkar daga þegar eldflaugar og drónar eru orðnir það nákvæmir að ekki er hægt að nota flugherinn lengur eins og var gert í síðari heimstyrjöldinni eða hundruðir skriðdreka.

Nú lítur út fyrir að hernaður sé kominn aftur til baka á stig skotgrafahernaðar með fallbyssum, auk eldflauga og dróna sem báðir aðilar skjóta á hvorn annan. Flugvélar og þyrlur eru ekki notaðar eins og áður og alls ekki sprengjuvélar enda geta loftvarnarkerfi beggja aðila skotið vélarnar niður um leið og þær koma í færi við varnarkerfin. Herþotur eru einungis notaðar núna til að skjóta eldflaugum af stað úr öruggri fjarlægð.  Þetta breytir enn og aftur þekktum gildum í hernaði og til að meta gang stríðs eins og þess sem nú geisar í Úkraínu þarf að laga sig að þessum nýju gildum sem eru í þróun núna miðað við staðreyndir hernaðar í dag.

Nær öll vopnuð átök sem háð hafa verið af vestrænum þjóðum frá lokum Síðari heimstyrjaldar hafa verið „ósymmetrísk“ (e. asymmetric), þ.e. mikill aflsmunur milli hinna stríðandi aðila. Þetta hefur t.a.m. alltaf átt við þegar vestræn ríki bregðast við með vopnum til að ná vilja sínum fram. Með því þá hefur hefðbundinn her barist við miklu veikari mótaðila og eru þá önnur hernaðarleg gildi sem þarf að hafa í huga. Að berjast við miklu sterkari aðila þá þarf að nota aðferðina „þúsund skurðir fella risa” (sigur Talibana í Afghanistan á móti NATO).

Í tilfelli sem er stríðið í Úkraníu þá á ofangeint ekki við.  Hér er um að ræða „hefðbundið landhernaðarstríð (symmetrískt)“. Hernaður nútímans hefur breyst augljóslega þar sem jafnvægi er milli árásar og varna og hermenn aftur komnir í skotgrafir. Hernaðartækni sem var notuð fyrir 20 árum eða fyrr á ekki við lengur þar sem jafnvægi er komið á vörn og sókn.

Stríð vinnst á vígvellinum en ekki í dagblöðum eða með því að óska eftir eða krefjast sigurs. Óskhyggja vinnur ekki stríð. Úkranía og Rússland berjast núna stál í stál t.d. við borgina Bakhmut og Rússland er að vinna þessa orustu.

Hernaður er byggður á getu, tækni, stærð og vilja. Það er algjörlega staðfest á allan hátt að Úkraníuhermenn hafa allan vilja til að vinna þetta stríð og henda Rússum út úr sínu landi, en er það nóg að vilja ef það hallar á stærð og getu?

Til að berjast skv. ofangreindum hernaðarlegum skilyrðum þá kallast þetta „war of attrition“ – „úthaldsstríð“. Rússland er margfalt stærra hernaðarlega en Úkranía. Sá aðili sem getur ekki framleitt skotfæri eða fleiri hermenn tapar. Sama gilti og átti við í Fyrri heimstyrjöld.

Forseti Ukraníu hefur núna lýst yfir þvi að þeir geti ekki hafið vorsókn sína sem var svo vel auglýst vegna þess að þeir hafa ekki nægilega mikið af skotfærum og talað er um að verið er að þjálfa 100.000 hermenn í þessa sókn. Rússland er að þjálfa 500.000 hermenn sem eru að verða tilbúnir auk þess sem nánast allt vopnaframleiðslukerfi Rússlands, sem er næst stærsti vopnaframleiðandi heimsins, hefur skipað sumum verksmiðjum að framleiða hergögn eins og á væri skollið „algjört stríð við móðurlandið“ (sbr. „Föðurlandsstríðið mikla“). Þrátt fyrir þá staðreynd að hvorki Úkranía né Rússland hafa lýst yfir stríði gegn hvoru öðru eins og skilgreining ”Jus Bellum” um „rétt háð stríð“ annars útheimtir.

Vopnahlé þar sem Rússland yfirgefur fyrst öll hernumin svæði Úkraníu og þar með talinn Krímskaga getur einungis orðið að veruleika með fullnaðar-hernaðarsigri Úkraínu. Það sama á við ef Rússar ætluðu að ná fram sigri: Úkranía þyrfti að leggja niður her sinn og samþykkja að Rússland yfirtaki Úkraníu. Hvorug þessara sviðsmynda getur orðið að veruleika nema með fullnaðar-hernaðarsigri annars hvors aðilans. Allt þar á milli þarf að semja um með pólitískum vilja.   

Það bendir allt til þess að Rússland muni sigra her Úkraníu og þá eingöngu spurning um hvenær Úkranía gefst upp og leggur niður vopn. Mun það gerast þegar rússneski herinn er kominn að landamærum Póllands, þegar búið er að ná öllu landi að Dnipro-fljóti? Hvað sem er pólitískt markmið Rússlands. Við vitum það ekki enná.

NATO – og þá Ísland meðtalið – þarf að byrja að skoða mjög alvarlega að búa okkur undir þennan veruleika án þess að nota tilfinningar um réttlæti og óskir um niðurstöður heldur um staðreyndir og þekkingu.

Hvað ætlum við að gera til að undurbúa okkur fyrir þessa mjög líklegu niðurstöðu?

”..Ef þú þekki ekki óvin þinn né sjálfan þig þá munt þú sannarlega tapa.” Sun Tzu,The Art of War, 5. öld f.k.   

Athugasemdir

[Birgir Loftsson, 25.4.2023 kl. 07:15]

Góð grein Ágúst. Gaman væri að lesa hvað þú myndir vilja gera í varnarmálum Ïsland. Til dæmis ef BNA fer halloka í Asíustríði sem margir herfræðingar telja líklegt (a.m.k. Í byrjun). 

[Ágúst Alfreð Snæbjörnsson, 25.4.2023 kl. 20:25]

Takk fyrir mjög mikilvæga spurningu Birgir er varðar varnarmál Íslands. Rannsakaði þessa spurningu í ritgerð minni, er að uppfæra og mun birta fljótlega.

[Birgir Loftsson, 26.4.2023 kl. 14:54]

Takk Ágúst. Endilega deildu þessari niðurstöðu með okkur.

Ég held nefnilega að fordæmið er komið hvernig Bandaríkjaher mun bregðast við ef til stór styrjaldar kemur (sbr. árið 2006). Menn efast nú um að Kaninn geti barist í tveimur stríðum samtímis eins og honum var ætlað að geta gert (sjá blogg grein mína um það).